Tobenai chinmoku (Kazuo Kuroki, 1966)

 

Da su japanski filmotvorci oduvek bili ispred svog vremena pokazuje i Tobenai chinmoku (Tišina nema krila), alegorično ostvarenje koje Kazuo Kuroki snima nakon napuštanja produkcije Iwanami. Brižljivo prateći metamorfozu Velikog mormona (Papilio memnon) na putu od Nagasakija do Hokaida i posećujući gradove značajne za istoriju Japana, reditelj istražuje posleratne traume i krizu identiteta sopstvenog naroda, paralelno sa problemima u kinematografiji, društvenim preporodom i političkim mahinacijama u pozadini istog.

Film počinje i završava se hvatanjem spomenutog leptira, kojeg u (nedostižnom?) ljudskom obliku, kao što je nagovešteno na izvanrednom posteru, simbolično predstavlja preslatka Mariko Kaga u višestrukoj ulozi. Po prvi put pojavljuje se poput anđela u beloj haljini, obavijena maglom, a u epilogu nosi crninu, otelovljujući smrt i/ili oplakujući sebe i stradale u bombardovanjima tokom četrdesetih. Na demonstracijama u Hirošimi probija se kroz masu ljudi, dok ljubavnik pokušava da je sustigne, aludirajući na dečakovu poteru za insektom iz prologa. U Kjotu posećuje zoološki vrt i groblje u društvu bivšeg oficira, a potom izvodi muzičku numeru ispred hrama, da bi se kao model osmehivala sa bilborda u Osaki. Njeno prisustvo ključno je u svakom od segmenata "izlomljene" priče, koja se usredsređuje na nekoliko različitih ljudi, psihički nestabilnih učesnika u sastavljanju kompleksne slagalice zvane život. Kako narativ odmiče, začudnost atmosfere dobija na snazi, a poetična drama sa elementima roud-muvija i dokumentarca preobražava se u apsurdistički intoniran špijunski triler.

Pored preciznog Kurokija i briljantne Kage, za uspeh ovog neobičnog eksperimenta najviše su zaslužni kompozitor Teizō Matsumura i direktor fotografije Tatsuo Suzuki, u prošlosti stalni saradnik avangardista kao što su Shūji Terayama i Toshio Matsumoto. Velelepne crno-bele kompozicije, neretko oslikane iz perspektive gusenice, i kakofonični zvučni pejzaži, kojima dominira eterična i elegična tema, međusobno se dopunjuju, stvarajući visokostilizovanu (kvazi)fantazmagoriju, u kojoj jedina stvarnost počiva na logici košmarnih snova...