Book of Days (Meredith Monk, 1988)

"Grandfather, I keep having a dream. There's a silver bird in the sky. It leaves a trail of smoke."

Hvatajući se u koštac sa vremenom, tj. bezvremenošću, svojom glavnom preokupacijom u, nažalost, nevelikom filmskom opusu, još smelije nego u kratkometražnom prvencu Ellis Island, Meredith Monk je stvorila delo neprolazne lepote i visoke umetničke vrednosti. Book of Days počinje sa građevinskim radnicima koji postavljaju dinamit u masivni zid, da bismo posle eksplozije kroz novonastali otvor bili odvedeni u srednjevekovni gradić, negde u Evropi. Zavojita kaldrma lagano oživljava, čim iz visokih kuća od kamena počnu da izlaze žene u tamnim odorama...

Nostalgijom ispunjena, kristalno jasna i maestralno uslikana crno-bela rekonstrukcija prošlosti, isprekidana je obojenim bleskovima sadašnjosti i arhivskim snimcima koji neretko služe kao "podrška" misterioznim ispitivačima iz našeg doba. Tokom intervjua koje vode sa nekoliko predstavnika naroda (pripovedač, lutajući propovednik i doktor, između ostalih), poput članova kakve televizijske ekipe, oni postavljaju i pitanja na koja ti ljudi nikako ne mogu da znaju (i daju) odgovor. Tako će, recimo, mladi benediktanski monah, pošto je upitan: "Da li ste atleta?", smejući se, odgovoriti: "Šta je to "atleta"? Ja to ne znam." Ali zato je ubeđen da je video čuda, dok njegova savremenica, domaćica sa farme, veruje u magiju i u to da 3 kruga pre spavanja odnose baksuz. Šta je radijator, virus, mesec, sunce? Da li je zemlja ravna ploča, sfera ili elipsoid? Sve su to zagonetke za čoveka koji je živeo pre nego što su spomenuti pojmovi naučno definisani. 

Posebno zanimljiv je razgovor sa tobože ludom i nemom ženom, čiji lik duhovito tumači sama autorka, naglašavajući nam luckastim izrazima lica da zna više nego što mislimo. Pri susretu sa devojčicom koja ima vizije budućnosti (preslatka i harizmatična Toby Newman), dolazimo do zaključka da je ona, pored nas, gledalaca, jedina koja razume neobične (a zapravo proročke) snove mlađane Jevrejke, jer njih dve odmah uspostavljaju prijateljski odnos. Usamljena beskućnica konačno ima nekog sa kim može da komunicira, a zbunjena klinka pronalazi neku vrstu utehe i topline kojih nema u porodičnom domu, jer mora da skriva svoje "čudne" crteže i tajno se poverava dedi. Iako dobronamerni starac pokušava da joj objasni "srebrnu pticu koja ostavlja trag dima" ili "kočiju koja se kreće bez konja", pribegavajući biblijskim tumačenjima, ona zna da stvari stoje drugačije. U kratkom pregledu, koji sadrži verzija soundtracka na vinil-ploči, gospođa Monk kaže: "Eva's drawings foreshadow out time of uncertainty, violence, loss of community and spiritual yearning." Navedeni problemi modernog društva su, doduše, primetni i u (naizgled) mirnoj hrišćansko-jevrejskoj zajednici (nasilja je oduvek bilo), ali im ona ipak odoleva, sve do pojave kobne bolesti, kada se antisemitizam razbuktava, a sveprisutna mržnja i zaraza najavljuju predstojeće godine... Kritički stav rediteljke nije gromoglasan, ali je nenametljivo iskazan, a njene poruke ne moraju nužno da imaju značenje sa kojim su prenesene publici.

Osim kvazi-dokumentarnih segmenata, nemir u srednji vek unose i postmoderni performans na trgu koji opčinjava radoznale meštane i savremeni ples smrti koji prati širenje kuge. Meredith se graciozno kreće kroz vekove, ne prekidajući večni ciklus i izjednačavajući "nekad" i "sad". Saradnja sa Jerryem Pantzerom, direktorom fotografije, i ovde donosi impresivne rezultate, jer je gotovo svaki kadar doveden do (asketskog) savršenstva, intenzivirajući snagu njene vizije, a suptilne i jedinstvene vokalne kompozicije koje izvodi sa svojim ansamblom ponovo se prelivaju preko slika, nalik jecajima reke i šapatima vetra...

Meredith Monk - Madwoman's Vision 

(sa albuma, tj. "filma za uši" Book of Days)